พอใกล้จะถึงวันเด็กแห่งชาติทีไรนะ ผมก็อดนึกถึงเรื่อง “คำขวัญวันเด็ก” ไม่ได้ทุกทีสิน่า คือมันเป็นอะไรที่อยู่คู่กันมาตั้งแต่เรายังเป็นละอ่อนน้อยเลยใช่ไหมล่ะครับ แต่ก็นั่นแหละ พอโตขึ้นมา แล้วได้กลับมามองเรื่องนี้อีกที มันก็มีอะไรให้ขบคิดเยอะเหมือนกันนะ

ประสบการณ์ตรงกับคำขวัญฯ

สมัยผมเด็กๆ เนี่ย จำได้ลางๆ ว่าก็ต้องมีท่องคำขวัญกันบ้างแหละครับ ครูสั่งมาก็ว่ากันไป บางปีก็รู้สึกว่าเออ เท่ดี บางปีก็…เอ่อ…ท่องๆ ไปให้มันจบๆ คือเอาจริงๆ นะ ตอนนั้นเราก็ไม่ได้เข้าใจความหมายลึกซึ้งอะไรของมันหรอกครับ ส่วนใหญ่ผู้ใหญ่ว่าดี เราก็ว่าตามนั้นไปก่อน

ทีนี้พอโตมามีลูกมีหลานเนี่ย ก็ได้เห็นวงจรนี้มันวนกลับมาอีกรอบ แต่คราวนี้ผมอยู่ในฐานะผู้สังเกตการณ์เต็มตัวเลย สังเกตสีหน้าท่าทางของเด็กๆ เวลาได้ยินคำขวัญแต่ละปี สังเกตว่าเขาพูดถึงมันยังไงกันบ้าง

ผมเลยลองลงมือทำอะไรเล่นๆ ดูบ้างนะ ไม่ได้จะไปแข่งกับใครหรอก แต่อยากรู้เฉยๆ ว่าถ้าเราเอาโจทย์ “คำขวัญวันเด็ก” มาตั้ง แล้วลองมองจากมุมเด็กจริงๆ เนี่ย มันจะออกมาเป็นยังไง

• ขั้นแรกเลยนะ ผมลองไปคุ้ยๆ ดูคำขวัญเก่าๆ ย้อนหลังไปหลายปีเลยแหละ บางอันก็ยังพอจำได้ แต่ส่วนใหญ่อ่านแล้วก็รู้สึกว่ามัน…อืม…มันเป็นภาษาของผู้ใหญ่มากๆ เลยนะ คือเจตนาดีแหละ อยากจะปลูกฝังนู่นนี่นั่น แต่บางทีมันก็ดูเป็นทางการไปหน่อย
• ขั้นต่อมา ผมลองไปถามหลานๆ แถวบ้านดู อายุก็คละๆ กันไป ตั้งแต่อนุบาล ประถมต้นๆ ถามง่ายๆ เลยว่า “คำขวัญวันเด็กปีนี้ว่าไงนะ รู้ไหม?” หรือ “ชอบคำขวัญปีไหนเป็นพิเศษไหม?” คำตอบที่ได้ส่วนใหญ่ก็จะประมาณว่า “จำไม่ได้อะลุง” “ไม่รู้อะ” หรือบางคนก็ทำหน้างงๆ แล้วก็วิ่งไปเล่นต่อ (ฮา)
• สุดท้าย ผมลองคิดในใจเล่นๆ ว่าถ้าจะให้เด็กมัน “เก็ท” จริงๆ เนี่ย คำมันควรจะเป็นยังไงนะ มันต้องสั้น กระชับ ติดหู หรือมันต้องมีอะไรที่เชื่อมโยงกับสิ่งที่เขาสนใจในยุคนี้หรือเปล่า

สิ่งที่ผมค้นพบ (หรือคิดไปเองก็ไม่รู้)

จากการทดลองเล็กๆ น้อยๆ ของผมเนี่ยนะ มันก็ทำให้เห็นอะไรบางอย่าง หรืออย่างน้อยก็ทำให้ผมคิดต่อไปได้อีกเยอะเลย

คือผมว่าปัญหาของคำขวัญวันเด็กหลายๆ ครั้ง มันไม่ใช่ว่าเนื้อหาไม่ดีนะ ส่วนใหญ่ก็ดีทั้งนั้นแหละครับ เน้นเรื่องเรียนดี มีวินัย ใฝ่คุณธรรม อะไรทำนองนี้ แต่ปัญหาอยู่ที่ “วิธีการสื่อสาร” มากกว่า

อย่างแรกเลยคือ ความยาวและความซับซ้อน บางปีนี่ โอ้โห มาเป็นประโยคยาวเหยียด แถมใช้คำศัพท์ที่เด็กประถมอาจจะต้องเกาหัวแกรกๆ คือถ้าจะให้ท่องจำเนี่ย มันก็ยากอยู่นะครับ แล้วพอจำไม่ได้ มันก็ไม่เกิดการซึมซับอะไรต่อ

อย่างที่สองคือ ความเป็น “นามธรรม” สูงเกินไป คำว่า “คุณธรรม” “จริยธรรม” “ธรรมาภิบาล” อะไรพวกนี้ ผู้ใหญ่อย่างเราๆ อาจจะเข้าใจ แต่สำหรับเด็กเล็กๆ เนี่ย มันเป็นอะไรที่จับต้องยากมากเลยนะ เขาอาจจะยังนึกภาพไม่ออกว่ามันคืออะไร แล้วจะให้เขาอินได้ยังไงล่ะ

อย่างที่สาม อันนี้สำคัญเลย ผมว่ามัน “ขาดการมีส่วนร่วม” จากตัวเด็กเอง คือเข้าใจว่าคำขวัญส่วนใหญ่ก็มาจากผู้ใหญ่ที่อยากจะมอบสิ่งดีๆ ให้ แต่ถ้าลองเปลี่ยนมุมมองนิดนึง ให้เด็กๆ เขามีส่วนร่วมในการคิด ในการนำเสนอ หรืออย่างน้อยๆ ก็ให้มันสะท้อนสิ่งที่เขา “รู้สึก” จริงๆ บ้าง มันอาจจะเวิร์คกว่านี้ก็ได้นะ

ผมเคยเห็นบางโรงเรียนเขาให้เด็กๆ ประกวดคำขวัญวันเด็กของห้องตัวเอง ของโรงเรียนตัวเอง เออ อันนั้นน่ารักดีนะ มันอาจจะไม่ได้สวยหรูดูเป็นทางการเป๊ะๆ แต่มันออกมาจากความคิดของเด็กจริงๆ มันดู “จริง” กว่าเยอะเลย

สุดท้ายแล้ว ผมก็ไม่ได้บอกว่าการมีคำขวัญวันเด็กมันไม่ดีนะ มันก็เป็นประเพณีอย่างหนึ่งที่ทำกันมา แต่แค่แอบคิดเล่นๆ ว่าถ้าเราปรับเปลี่ยนวิธีการสักหน่อย ทำให้มัน “โดนใจ” เด็กยุคนี้มากขึ้น ทำให้เขารู้สึกว่ามันเป็น “ของเขา” จริงๆ บางทีคำขวัญเหล่านั้นมันอาจจะไม่ได้เป็นแค่ตัวหนังสือที่แปะอยู่ตามบอร์ด แต่มันอาจจะเข้าไปอยู่ในใจ แล้วก็ส่งผลดีกับพวกเขาได้จริงๆ ก็เป็นได้ครับ

ใครมีความเห็นยังไงกับเรื่องนี้บ้าง ลองมาแชร์กันได้นะครับ ผมเองก็เป็นแค่คนหนึ่งที่ชอบสังเกตแล้วก็เอามาบ่นๆ เอ๊ย! เอามาเล่าสู่กันฟังเฉยๆ นี่แหละครับ (ฮา)

ค้นหาคอร์สที่เหมาะกับคุณ